هیأت وزیران در جلسه ۱۳۶۹/۱۰/۱۲ بنـا بـه پیشـنهاد وزارت کار و امور اجتمـاعی و سـازمان تـأمین اجتماعی و به استناد ماده ۱۴ قانون بیمه بیکاری آیین نامه اجرایی قانون بیمه بیکاری را به شرح زیر تصویب نمود.
ماده ۱- قانون بیمه بیکاری مصوب ۱۳۶۹/۰۶/۲۶ در این آئین نامه اختصاراً قانون نامیـده می شود.
ماده ۲- کلیه مدیران و کارفرمایان کارگاهها، موسسات تولیدی (صـنعتی و کشـاورزی)، خدمات فنی و خدماتی دارای کارکنان مشمول قانون تأمین اجتماعی که تابع قوانین کار یا کشاورزی هستند موظف به اجرای مقررات این آئین نامه می باشند.
ماده ۳- بیکار از نظر این آئین نامه بیمه شده ای است که بدون میل و اراده بیکـار شـده و آماده کار باشد. تشخیص بیکاری بدون میل و اراده و تاریخ وقوع بیکاری به عهده واحـد کار و امور اجتماعی محل است.
ماده ۴- هرگونه تغییر یا بازسازی خط تولید، جابجائی کارگاه و ماشین آلات به منظور کاهش وابستگی و بهینه کردن تولید که در راستای سیاست های اقتصادی و اجتماعی دولت صورت گیرد تغییر ساختار اقتصادی تلقی می گردد و تصمیم گیری در مورد کارکنان این قبیل کارگاهها که موقتاً بیکار شناخته شده و در چارچوب بند «الـف» مـاده ۷ قـانون از مقرری بیمه بیکاری استفاده خواهند نمود، به عهده شورای عالی کار می باشد.
تبصره ۱: مدیران و کارفرمایان کارگاههای موضوع این ماده موظفند طرح تغییـر سـاختار اقتصادی واحد خود را که به تصویب وزارتخانـه ذیـربط (واحـدهای تابعـه در اسـتانها) رسیده است، همراه با تقاضای کتبی، تعهدات لازم و فهرست اسامی کارکنان مشمول طرح که موقتاً بیکار خواهند شد با ذکر مدت زمان استفاده از مقـرری بیمـه بیکـاری بـه واحـد کار و امور اجتماعی محل تسلیم نمایند و پس از تائید طرح توسط شورای عالی کار نسـبت به اجرای آن اقدام کنند.
تبصره ۲: واحدهای کار و امور اجتماعی مکلفند حداکثر ظرف ۱۵ روز پس از دریافت طـرح و تقاضای کتبی، مدارک مربوط را همراه با گزارش بازرسی کار جهـت اتخـاذ تصـمیم بـه شورای عالی کار ارسال نمایند. شورای عالی کار ظرف یک ماه پس از دریافت مـدارک مربـوط تصـمیم خـود را اعـلام خواهد نمود.
ماده ۵- کلیه مـدیران و کارفرمایـان و مجریـان پـروژه هـا مکلفنـد حـق بیمـه بیکـاری مشمولین قانون را به ترتیب مذکور در قـانون تـأمین اجتمـاعی، از تـاریخ ۱۳۶۹/۰۵/۰۶ بـه شعب مربوط سازمان تأمین اجتماعی پرداخت نمایند.
تبصره ۱: مبنای پرداخت حق بیمه بیکاری، مزد بیمه شده می باشد.
تبصره ۲: سازمان تأمین اجتماعی مکلف است با دریافت حق بیمه بیکـاری طبـق ضـوابط قانون تأمین اجتماعی به بیمه شدگانی که با توجه به مقررات این آئین نامه بیکار شناخته شده و از طریق واحدهای کار و امور اجتمـاعی معرفـی مـی شـوند، مقـرری بیمـه بیکـاری پرداخت نماید.
ماده ۶- بیمه شدگانی که بعلت بروز حوادث قهریه و غیرمترقبـه از قبیـل سـیل، زلزلـه، جنگ، آتش سوزی و… بیکار می شوند. در صورتیکه سابق پرداخت حق بیمه آنان کمتر از ۶ ماه باشد، مطابق با مشمولینی که دارای ۶ ماه سابقه پرداخت حق بیمه می باشند از مقرری بیمه بیکاری استفاده خواهند نمود.
ماده ۷- بیمه شده بیکار موظف است ظرف (۳۰ روز) بعد از تاریخ بیکاری فرم تقاضایی استفاده از مقرری بیمه بیکاری را تکمیل و به واحد کار و امور اجتماعی محل ارائه نماید.
تبصره ۱: چنانچه بیمه شده بیکار در فاصله زمانی ۳۰ روز بعد از بیکاری امکان مراجعه و یا اعلام بیکاری به واحد کار وامور اجتماعی و ارائه یا ارسال تقاضای استفاده از مقـرری بیمه بیکاری را پیدا نکند تا ۳ ماه از تاریخ وقوع بیکـاری فرصـت دارد مـدارک خـود را مبنی بر عذر موجه، همراه با تقاضای کتبی به واحد کار و امور اجتمـاعی محـل بـه منظـور طرح در هیأت حل اختلاف ارائه نماید. در صورتیکه هیأت حل اختلاف استان مربوط عـذر متقاضی را موجه تشخیص دهد مراتب را اعلام خواهد نمود.
تبصره ۲: بیمه شده بیکار از تاریخ ارائه تقاضای استفاده از مقرری بیمه بیکاری آمـادگی خود را برای اشتغال بکار تخصصی و یا مشابه آن اعلام نموده اسـت و موظـف اسـت در فاصله زمانهای معینـی کـه توسـط واحـد کار و امور اجتمـاعی تعیـین مـی گـردد در اداره کار و امور اجتماعی محل حضور یافته و دفاتر مربوط را امضاء نماید.
ماده ۸- واحدهای کار و امور اجتماعی موظفند حداکثر ظرف ۳۰ روز پس از اخـذ مـدارک تکمیل شده (موضوع ماده ۷ این آئین نامه)، نسبت به غیرارادی بـودن بیکـاری متقاضـی اظهارنظر نموده و در صورت تأیید، وی را کتباً به سازمان تأمین اجتماعی معرفی نمایند. واحدهای اجرائی سازمان تأمین اجتماعی مکلفند ظرف ۱۰ روز پس از ثبت معرفی نامـه فرد بیکار، نسبت به احراز شـرایط منـدرج در بنـد «الـف» مـاده ۶ قـانون اظهـار نظر و متعاقب آن مقرری بیمه بیکاری وی را برقرار نمایند.
ماده ۹- بیکـارانی کـه در زمـان دریافـت مقـرری بیمـه بیکـاری بـا معرفـی واحـدهای کار و امور اجتماعی به شغل یا مشاغلی گمارده شوند که میزان حقوق و مزایای آنان کمتـر از مقرری بیمه بیکاری باشد، مابه التفاوت حقوق و مزایای دریافتی تا میزان مقرری بیمـه بیکاری متعلقه توسط سازمان تأمین اجتماعی به آنان پرداخـت خواهـد شـد. در اینگونـه مــوارد اشــتغال بیمــه شــده بیکــار و میــزان حقــوق و مزایــای وی توســط واحــد کار و امور اجتماعی محل به شعبه تأمین اجتماعی پرداخت کننده مقرری بیمه بیکاری، اعلام خواهد شد.
ماده ۱۰- پرداخت مقرری بیمه بیکاری به مقرری بگیران دارای ۵۵ سال سـن و بیشـتر در صورت عدم امکان اشتغال به کار آنان بدون رعایـت بنـد «الـف» مـاده ۷ قـانون تـا رسیدن به سن بازنشستگی موضوع ماده ۷۶ قانون تأمین اجتماعی ادامه می یابد.
ماده ۱۱- مقرری بیمه شدگانی که در حین استفاده از مقـرری بیمـه بیکـاری بـه خـدمت وظیفه عمومی اعزام می گردند در صورتیکه متأهل نباشند قطع می گردد و پـس از پایـان خدمت وظیفه عمومی در صورت عدم اشتغال، با معرفی واحـد کار و امور اجتمـاعی مجـدداً نسبت به باقیمانده مدت استحقاقی، مقرری آنان برقرار خواهد شد.
ماده ۱۲- در مورد کارگرانی که در حین استفاده از مقرری بیمه بیکـاری براسـاس حکـم صادر شده از سوی مراجع ذیصلاح بازداشت یا زندانی می گردند در صورت صـدور رأی مراجع مذکور مبنی بر مجرمیت آنان، مشروط بر آنکه متأهل نباشند پرداخت مقرری بیمه بیکاری متوقف می گردد و پس از گذراندن دوره محکومیـت بـه شـرط عـدم اشـتغال، بـا معرفی واحد کار و امور اجتماعی مجدداً برقرار خواهد شد.
مـاده ۱۳- چنانچـه دریافـت کننـده مقـرری بیمـه بیکـاری حـائز شـرایط اسـتفاده از مستمری های بازنشستگی و یا از کارافتادگی کلی گردد، مقـرری بیمـه بیکـاری وی قطـع و مستمری های مذکور طبق قانون تأمین اجتماعی برقرار می گردد.
تبصره: ملاک انجام حمایتهای موضوع قـانون تـأمین اجتمـاعی در ایـام دریافـت مقـرری بیمه بیکاری حقوق و مزایای مبنای کسر حق بیمه زمان اشتغال بیمه شده بیکـار خواهـد بود.
ماده ۱۴- در صورتیکه در طول مدت دریافت مقرری بیمه بیکاری در تعـداد افـراد تحـت تکفل بیمه شده تغییراتی حاصل شود، میزان مقرری وی طبق مقررات بنـد «ب» مـاده ۷ قانون محاسبه و پرداخت خواهد شد. بیمه شده مکلف است تغییرات تعداد عائله خود را بـا ارائـه مـدارک مثبتـه بـه شـعبه پرداخت کننده مقرری و واحد کار و امور اجتماعی محل اطلاع دهد.
تبصره: احراز کفالت خواهر و برادر بیمـه شـده بیکـار بعهـده وزارت کار و امور اجتمـاعی خواهد بود.
ماده ۱۵- دریافت کننده مقرری بیمه بیکاری در صورت اشتغال مجدد مکلف است حداکثر ظرف ۱۵ روز از تاریخ اشتغال مراتب را به واحد کار و امور اجتمـاعی و شـعبه پرداخـت کننده مقرری کتباً اعلام نماید.
ماده ۱۶- واحدهای کار و امور اجتماعی مکلفند مشخصات مقرری بگیرانی را که بدون عذر موجه از شرکت در دوره های کارآموزی یا سوادآموزی و یا قبول شغل تخصصی یا شغل مشابه پیشنهادی خودداری می نمایند با ذکر تاریخ امتناع، بـه سـازمان تـأمین اجتمـاعی اعلام نمایند. سازمان تأمین اجتماعی موظف است مقرری بیمه بیکاری این افراد را از تاریخ امتنـاع، قطع نماید.
ماده ۱۷- واحد کار و امور اجتماعی محل مکلف اسـت در صـورت اطـلاع از اشـتغال بکـار بیمه شده که مقرری بیمه بیکاری دریافت می نماید، فوراً بررسی نمـوده و پـس از احـراز اشتغال بکار مقرری بگیر مراتب را به شعبه پرداخت کننـده مقـرری جهـت قطـع مقـرری، اعلام نماید. چنانچه سازمان تأمین اجتماعی نیز بنحوی از انحاء از اشتغال بـه کـار مقـرری بگیـر مطلع گردد، لازم است ضمن قطع مقرری بیمه شده مراتب را به واحـد کار و امور اجتمـاعی محل اعلام نماید.
تبصره: در صورت اعتراض کارگر نسبت به قطع مقرری توسط سازمان تأمین اجتمـاعی، واحد کار و امور اجتماعی مکلف است مراتـب را بررسـی و اعـلام نظـر نمایـد. نظـر واحـد کار و امور اجتماعی قطعی و لازم الاجرا است.
ماده ۱۸- مقرری بیمه بیکاری بیمه شدگانی که با دریافت مـزد ایـام بلاتکلیفـی بـه کـار اعاده می گردند قطع می شود و این قبیل افراد مکلفند مقرری دریافتی در دوران مزبـور را طبق سازمان تأمین اجتماعی مسترد نمایند. مدیران و کارفرمایان بیمـه شـدگان موضـوع این ماده و واحدهای کار و امور اجتماعی مکلفند مراتب اعاده بکار مقرری بگیـر را کتبـاً بـه شعبه پرداخت کننده مقرری اطلاع دهند.
تبصره: مدیران و کارفرمایان بیمه شدگان موضوع این ماده مکلفند حق بیمه های موضوع ماده ۲۸ قانون تأمین اجتماعی و ماده ۵ قانون بیمه بیکاری، مربوط به ایام بلاتکلیفـی را طبق ضوابط مقرر به سازمان تأمین اجتماعی پرداخت نمایند.
ماده ۱۹- در مواردی که بیمه شده بیکـار تحـت هـر عنـوان مـن غیـر حـق مبـالغی را از صندوق بیمه بیکاری دریافت نموده باشد، ملزم به پرداخت وجوه دریافتی مذکور خواهـد بود. سازمان تأمین اجتماعی با استفاده از اختیارات اجرائی ناشی از قانون تأمین اجتمـاعی نسبت به وصول وجوه موضوع این ماده اقدام می نماید.
ماده ۲۰- در اجرای ماده ۹ قانون کلیه مدیران و کارفرمایان موظفند فرصتهای اشـتغال واحد خود را با هماهنگی شوراهای اسلامی کار یا نمایندگان کـارگران بـه مراکـز خـدمات اشتغال محل اعلام نمایند.
تبصره: مراکز خدمات اشتغال مکلفند ظرف ۳۰ روز نسبت به تأمین و معرفی نیروی کار مورد نیاز که از طرف مدیران و کارفرمایـان بـه آنـان اعـلام مـی شـود اقـدام نماینـد و در غیر اینصورت مراتب عدم امکان تأمین نیروی مذکور را کتباً به واحـد درخواسـت کننـده اطلاع دهند.
ماده ۲۱- کلیه وزارتخانه ها و سازمانهای دولتی که به نحوی از انحـاء پروانـه کسـب و کار و موافقت اصولی و اجازه تأسیس واحدهای تولیدی و صنعتی و کشاورزی و خدمات فنی را صادر می نمایند موظفند بیمه شدگانی را کـه مقـرری بیمـه بیکـاری دریافـت مـی نمایند بر اساس معرفی واحدهای کار و امور اجتماعی جهت اخـذ مجوزهـای کسـب و کـار و موافقت اصولی، در اولویت قرار دهند.
تبصره: مقرری بیمه شدگان بیکاری که با استفاده از مزایای قـانون بیمـه بیکـاری و ایـن آئین نامه موفق به اخذ پروانه کسب و کار و یا موافقت اصولی می شوند از تـاریخ آغـاز بهره برداری و کسب و کار طبق اعلام وزارت کار و امور اجتماعی قطع می گردد.
ماده ۲۲- آن دسته از بیمه شدگانی که تاریخ وقوع بیکاری آنان قبل از تاریخ ۱۳۶۹/۰۵/۰۶ باشد از هر حیث مشمول قـانون و مقـررات و دسـتورالعمل های مربـوط بـه قـانون دوره آزمایشی بیمه بیکاری خواهند بود.
ماده ۲۳- در اجرای ماده ۱۲ قانون، اعتبـار لازم جهـت هزینـه هـای اداری و پرسـنلی وزارت کار و امور اجتماعی و سازمان تأمین اجتماعی در اجرای قانون بیمه بیکـاری و ایـن آئین نامه براساس توافق وزرای بهداشت، درمان و آموزش پزشـکی و کار و امور اجتمـاعی از محل درآمدهای ناشی از قانون بیمه بیکاری تعیین می گردد و به مصرف می رسد.
ماده ۲۴- مقررات این آئین نامه از تـاریخ اتمـام دوره قـانون آزمایشـی بیمـه بیکـاری ۱۳۶۹/۰۵/۰۶ لازم الاجرا است. معاون اول رئیس جمهور- حسن حبیبی
وحدت رویه اجرای بیمه بیکاری (دستورالعمل ۱۹۴۲۲)
با توجه به تکلیف قانونی واحدهای کار و امور اجتماعی در تشخیص بیکاری بدون میل و اراده مبتنی بر ماده ۴ قانون بیمه بیکاری و ماده ۳ آئـین نامـه اجرایـی آن و بـه منظـور اعمال وحدت رویه و نیز اجتناب از هرگونه ابهام در واحدهای اجرایی با استناد بـه مـواد مطروحه در قانون کار جمهوری اسلامی، موارد زیر مورد تأکید و یادآوری قرار مـی گیـرد تاکما فی السابق نسبت به اجرای صحیح موارد ذیل براساس قانون و آئین نامـه مربـوط اقدام لازم به عمل آید.
۱ -در مواردی که قصور یا تقصیر در انجام وظایف محوله از سوی کارگر در مراجـع حـل اختلاف قانون کار احراز گردیده باشد، ایـن قبیـل کـارگران نمـی تواننـد از مزایـای بیمـه بیکاری برخوردار گردند.
۲ -در موارد مربوط به سازش بین کارگر و کارفرما، چنانچـه رأسـاً مبـادرت بـه سـازش نمایند از شمول بیمه بیکاری خارج و در صورتی که سازش در مراجع حل اختلاف قـانون کار صورت پذیرد، کارگر می تواند تحت پوشش بیمه بیکاری قرار گیرد.
۳ -در صورت موجه بودن اخراج کارگر (ذیل ماده ۱۶۵ قانون کـار) بیکـاری کـارگر بـدون میل و اراده تلقی و تحت پوشش قرار خواهد گرفت.
موارد مربوط به تبصره ماده ۱۶۵ قانون کار، که کارگر نخواهد به واحد مربـوط بـازگردد ازمصادیق بیکاری با میل و اراده محسوب و نمی توانند ازمزایای بیمه بیکاری بهـره منـد گردند.
۴ -در موارد فسخ یک طرفه قرارداد کار (کار معـین) چنانچـه ایـن امـر از ناحیـه کارفرمـا انجام پذیرفته باشد، درصورت صدور رأی از سوی مراجـع حـل اخـتلاف قـانون کـار، از تاریخ پایان مدت قرارداد می توانند تحت پوشش بیمه بیکاری قرار گیرند.