قانون بیمه بیکاری که در جلسه علنی روز دوشنبه مورخ بیست و ششم شهریور ماه یکهزار و سیصد و شصت و نه مجلس شورای اسلامی تصویب و در تاریخ ۱۳۶۹/۰۷/۱۰ به تأیید شورای نگهبان رسیده و طی نامه شماره ۱۷۵۳ -ق مورخ ۱۳۶۹/۰۷/۱۷ مجلس شورای اسلامی واصل شده است جهت اجراء ابلاغ می گردد. رئیس جمهور – اکبر هاشمی رفسنجانی
ماده۱ -کلیه مشمولین قانون تأمین اجتماعی که تابع قوانین کار و کار کشاورزی هستند مشمول مقررات این قانون می باشند.
تبصره: گروههای زیر از شمول مقررات این قانون مستثنی هستند.
۱- بازنشستگان و از کار افتادگان کلی
۲- صاحبان حرف و مشاغل آزاد و بیمه شدگان اختیاری
۳- اتباع خارجی
ماده ۲- بیکار از نظر این قانون بیمه شده ای است که بدون میـل و اراده بیکـار شـده و آماده به کار باشد.
تبصره ۱: بیمه شدگانی که به علت تغییرات ساختار اقتصادی واحد مربوطه به تشـخیص وزارتخانه ذیربط و تأیید شورای عالی کار بیکـار موقـت شـناخته شـوند . نیـز مشـمول مقررات این قانون خواهند بود.
تبصره ۲: بیمه شدگانی که به علت بروز حوادث قهریه و غیرمترقبه از قبیل سـیل، زلزلـه، جنگ، آتش سوزی و… بیکار می شوند با معرفی واحد کار و امور اجتماعی محـل از مقـرری بیمه بیکاری استفاده خواهند کرد.
ماده ۳- بیمه بیکاری بـه عنـوان یکـی از حمایتهـای تـأمین اجتمـاعی اسـت و سـازمان تأمین اجتماعی مکلف است با دریافت حق بیمه مقرر، به بیمه شدگانی که طبق مقررات این قانون بیکار می شوند مقرری بیمه بیکاری پرداخت نماید.
ماده ۴- بیمه شده بیکار با معرفی کتبی واحـد کار و امور اجتمـاعی محـل از مزایـای ایـن قانون منتفع خواهد شد.
تبصره: بیکاران مشمول این قانون کلیـه حقـوق و مزایـا و خسـارات مربوطـه (موضـوع قانون کار) را دریافت خواهند نمود.
ماده ۵- حق بیمه بیکاری به میزان (۳ (%مزد بیمه شده می باشد که کلاً توسـط کارفرمـا تأمین و پرداخت خواهد شد.
تبصره: مزد بیمه شده و نحوه تشخیص تعیین حق بیمه بیکاری، چگـونگی وصـول آن، تکلیف بیمه شده و کارفرما و همچنـین نحـوه رسـیدگی بـه اعتـراض، تخلفـات و سـایر مقررات مربوطه در این مورد براساس ضوابطی است که برای حق بیمه سـایر حمایتهـای تأمین اجتماعی در قانون و مقررات تأمین اجتماعی پیش بینی شده است.
ماده ۶- بیمه شدگان بیکار در صورت احراز شرایط زیر استحقاق دریافت مقـرری بیمـه بیکاری را خواهند داشت.
الف- بیمه شده قبل از بیکار شدن حداقل شش ماه سابقه پرداخت حق بیمه را داشته باشـد. مشمولین تبصره ۲ ماده ۲ این قانون از شمول این بند مستثنی می باشند.
ب- بیمه شده مکلف است ظرف ۳۰ روز از تاریخ بیکاری بـا اعـلام مراتـب بیکـاری بـه واحدهای کار و امور اجتماعی آمادگی خود را برای اشتغال به کار تخصصی و یا مشـابه آن اطلاع دهد. مراجعه بعد از سی روز با عذر موجه و با تشـخیص هیـأت حـل اخـتلاف تـا سـه مـاه امکان پذیر خواهد بود.
ج- بیمه شده بیکار موظف است در دوره های کارآموزی و سوادآموزی که توسـط واحـد وزارت کار و امور اجتماعی و نهضت سواد آموزی و یا سـایر واحـدهای ذیـربط بـا تأئیـد وزارت کار و امور اجتماعی تعیین می شود شرکت نموده و هر دو ماه یکبار گواهی لازم در این مورد را به شعب تأمین اجتماعی تسلیم نماید.
تبصره ۱: کارگرانی که در زمان دریافت مقرری بیمه بیکاری به شغل یـا مشـاغلی گمـارده شوند که میزان حقوق و مزایای آن از مقرری بیمه بیکاری متعلقه کمتر باشد مابه التفاوت دریافتی بیمه شده از حساب صندوق بیمه بیکاری پرداخت خواهد شد.
تبصـره ۲: مدت دریافت مقرری بیمه بیکاری جزء سوابق پرداخت حق بیمـه شـده از نظـر بازنشستگی، از کار افتادگی و فوت محسوب خواهد شد.
ماده ۷- مدت پرداخت مقرری بیمه بیکاری و میزان آن بشرح زیر است:
الف- جمع مدت پرداخت مقرری از زمان برخورداری از مزایای بیمه بیکاری اعـم از دوره اجرای آزمایشی و یا دائمی آن برای مجردین حداکثر ۳۶ ماه و برای متأهلین یا متکلفـین حداکثر ۵۰ ماه بر اساس سابقه کلی پرداخت حق بیمه و بشرح جدول ذیل می باشد:
| سابقه پرداخت حق بیمه | حداکثر مدت استفاده از مقرری برای مجردین | حداکثر مدت استفاده از مقرری برای متأهلین یا متکفلین |
| از ۶ الی ۲۴ ماه | ۶ ماه | ۱۲ ماه |
| از ۲۵ الی ۱۲۰ ماه | ۱۲ ماه | ۱۸ ماه |
| از ۱۲۱ الی ۱۸۰ ماه | ۱۸ ماه | ۲۶ ماه |
| از ۱۸۱ الی ۲۴۰ ماه | ۲۶ ماه | ۳۶ ماه |
| از ۲۴۱ ماه به بالا | ۳۶ ماه | ۵۰ ماه |
تبصره: افراد مسن مشمول این قانون که دارای ۵۵ سال سن و بیشتر می باشند، مادامیکـه مشغول به کار نشده اند می توانند تا رسیدن به سـن بازنشسـتگی تحـت پوشـش بیمـه بیکاری باقی بمانند.
ب- میزان مقرری روزانه بیمه شده بیکار معادل ۵۵%متوسط مزد یا حقوق و یا کـارمزد روزانه بیمه شده می باشد. به مقرری افراد متأهل یا متکفل، تـا حـداکثر ۴ نفـر از افـراد تحت تکفل به ازاء هریک از آنها به میزان ۱۰% حداقل دستمزد افزوده خواهد شـد. در هـر حال مجموع دریافتی مقرری بگیر نباید از حداقل دستمزد کمتر و از ۸۰% متوسط مزد یـا حقوق وی بیشتر باشد.
ج- مقرری بیمه بیکاری از روز اول بیکاری قابل پرداخت است.
تبصره ۱: متوسط مزد یا حقوق روزانـه بیمـه شـده بیکـار بـه منظـور محاسـبه مقـرری بیمه بیکاری عبارتست از جمع کل دریافتی بیمه شده که به مأخـذ آن حـق بیمـه دریافـت شده در آخرین ۹۰ روز قبل از شروع بیکاری تقسیم بر روزهای کـار، و در مـورد بیمـه شدگانی که کارمزد دریافت می کنند آخرین مزد عبارتست از جمع کل دریافتی بیمـه شـده که به مأخذ آن حق بیمه دریافت شده در آخرین ۹۰ روز قبل از شروع بیکاری تقسیم بـر ۹۰ در صورتی که بیمه شده کارمزد، ظـرف ۳ مـاه مـذکور مـدتی از غرامـت دسـتمزد استفاده نموده باشد متوسط مزدی که مبنای محاسبه غرامـت دسـتمزد قـرار گرفتـه بـه منزله دستمزد ایام بیکاری تلقی و در محاسبه منظور خواهد شد.
تبصره ۲: افراد تحت تکفل موضوع این ماده عبارتند از:
۱- همسر (زن یا شوهر)
۲- فرزندان اناث مادام که ازدواج ننموده و فاقد حرفه و شغل باشند.
۳- فرزندان ذکور که سن آنان کمتر از هجده سال تمام باشـد و یـا منحصـراً بـه تحصـیل اشتغال داشته و یا طبق نظر پزشک معتمد سازمان تـأمین اجتمـاعی، از کـار افتـاده کلـی باشند.
۴- پدر و مادر که سن پدر از ۶۰ سال متجاوز باشد و یا طبق نظر پزشک معتمد سـازمان تأمین اجتماعی از کار افتاده کلی باشند و در هر حال معاش آنان منحصـراً توسـط بیمـه شده تأمین گردد.
۵- خواهر و برادر تحت تکفل در صورت داشتن شرایط مربوط به فرزندان اناث و ذکـور، مذکور در بندهای ۲ و ۳ این تبصره.
تبصره ۳: دریافت مقرری بیمه بیکاری مانع از دریافت مستمری جزئی نمی گردد.
تبصره ۴: در صورت بیکاری زوجین فقط یکی از آنان (زن یا شوهر) محق به اسـتفاده از افزایش مقرری به ازاء هریک از فرزندان خواهد بود.
تبصره ۵: بیمه شده بیکار و افراد تحت تکفل، در مـدت دریافـت مقـرری بیمـه بیکـاری از خدمات درمانی موضوع بندهای «الف» و «ب» ماده ۳ قـانون تـأمین اجتمـاعی اسـتفاده خواهند کرد.
تبصره ۶: مقرری بیمه بیکاری مانند سایر مستمریهای تأمین اجتماعی از پرداخت هرگونه مالیات معاف خواهد بود.
ماده ۸- در موارد زیر مقرری بیمه بیکاری قطع خواهد شد:
الف- زمانی که بیمه شده مجدداًَ اشتغال به کار یابد.
ب- بنا به اعلام واحد کار و امور اجتماعی محل و یا نهضت سوادآموزی و سـایر واحـدهای ذیربط از طریق وزارت کار و امور اجتماعی، بیمه شده بیکار بدون عذر موجه از شـرکت در دوره های کارآموزی یا سوادآموزی خودداری نماید.
ج- بیمـه شـده بیکـار از قبـول شـغل تخصصـی خـود و یـا شـغل مشـابه پیشـنهادی خودداری ورزد.
د- بیمه شده بیکار ضمن دریافـت مقـرری بیمـه بیکـاری مشـمول اسـتفاده از مسـتمری بازنشستگی و یا از کارافتادگی کلی شود.
هـ- بیمه شده به نحوی از انحاء با دریافت مزد ایام بلاتکلیفی به کار مربوطه اعاده گردد.
تبصره ۱: در صورتی که پس از پرداخت مقرری بیمه بیکاری محرز شود که بیکـاری بیمـه شده ناشی از میل و اراده او بوده است کارگر موظـف بـه اسـترداد وجـوه دریـافتی بـه سازمان تأمین اجتماعی خواهد بود. مشمولین بند (هـ) این ماده نیز مکلف به بازپرداخـت مقرری بیمه بیکاری دریافتی، به سازمان مذکور می باشند.
تبصره ۲: چنانچه بیمـه شـده بیکـاری اشـتغال مجـدد خـود را مکتـوم داشـته و مقـرری بیمه بیکاری را دریافت کرده باشد. ملزم به بازپرداخت مقرری دریافتی از تاریخ اشـتغال خواهد بود.
تبصره ۳: دریافت کمک هزینه حـین کـارآموزی مـانع اسـتفاده از مقـرری بیمـه بیکـاری نخواهد بود.
ماده ۹- کارفرمایان موظفند با همـاهنگی شـوراهای اسـلامی و یـا نماینـدگان کـارگران فهرست محلهای خالی شغل را که ایجاد می شوند به مراکـز خـدمات اشـتغال محـل اعـلام نمایند. محلهای شغلی مذکور (به استثنای رده های شغلی کارشناسی بـه بـالا) منحصـراً توسط مراکز خدمات اشتغال و با معرفی بیکاران تأمین می گردد.
تبصره ۱: دولت مکلف است همه ساله از طریق سیستم بـانکی و منـابع اعتبـاری سـازمان تأمین اجتماعی و با استفاده از اعتبارات قرض الحسنه، طرحهای اشتغال زای مشخصی را جهت اشتغال به کار بیکاران مشمول این قانون در بودجه سالانه کشور پیش بینی و رأساً یا از طریق شرکتهای تعاونی و یا خصوصی و بـا نظـارت وزارت کار و امور اجتمـاعی بـه مورد اجرا گذارد.
تبصره ۲: بیکاران مشمول این قانون در اخذ پروانه های کسب و کار و موافقـت اصـولی و تأسیس واحدها اقتصادی از وزارتخانه های صـنعتی، کشـاورزی و خـدماتی بـا معرفـی وزارت کار و امور اجتماعی در اولویت قرار خواهند داشت.
تبصره ۳: سازمان آموزش فنی و حرفه ای وزارت کار و امور اجتماعی مکلف است همزمـان با اجرای قانون بیمه بیکاری، آموزش مهارتهای مورد نیاز بازار کـار و نیـز بـازآموزی و تجدید مهارت کارگران تحت پوشش بیمه بیکاری موضوع بند «ج» ماده ۶ ایـن قـانون را در مراکز آموزش فنی و حرفه ای و یـا مراکـز آمـوزش جـوار کارخانجـات فـراهم نمایـد. هزینه های مربوط از محل اعتبارات حساب صندوق بیمه بیکاری مطابق آئین نامه ای کـه به پیشنهاد سازمانهای آمـوزش فنـی و حرفـه ای کشـور و تـأمین اجتمـاعی تهیـه و بـه تصویب وزرای کار و امور اجتماعی و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی خواهد رسید قابل پرداخت است.
تبصره ۴: نهضت سوادآموزی موظف اسـت بـا همکـاری کارفرمایـان و وزارتخانـه هـای ذیربط نسبت به تشکیل کلاسهای سوادآموزی برای بیسوادان مشمول ایـن قـانون اقـدام نماید.
ماده ۱۰ -سازمان تأمین اجتمـاعی مکلـف اسـت حسـابهای درآمـد حـق بیمـه بیکـاری و پرداخت مقرری بیمه بیکاری موضوع این قانون را جداگانـه نگهـداری و در صـورت هـای مالی خود منعکس نماید و گزارش عملکرد مالی خود را هر سال یکبار بـه وزیـر بهداشـت، درمان و آموزش پزشکی و وزیر کار و امور اجتماعی و شورای اقتصاد ارائه نماید.
مــاده ۱۱- وزارت کار و امور اجتمــاعی و سـازمان تـأمین اجتمـاعی مجـری ایـن قــانون خواهند بود.
ماده ۱۲- سازمان تأمین اجتماعی مکلف است هزینه های موضوع این قانون را منحصـراً از محل درآمدهای ناشی از آن تأمین نماید. هزینه های اداری و پرسنلی هر دو دستگاه مجری قانون بطـوری کـه از ۱۰% میـزان مقرری پرداختی به بیمه شدگان تجاوز ننماید با تأیید وزیر بهداشـت، درمـان و آمـوزش پزشکی و وزیر کار و امور اجتماعی تعیین و تشخیص داده می شود.
ماده ۱۳- زمان اجرای این قانون از زمان اتمام قانون آزمایشی بیمه بیکاری ۱۳۶۹/۰۵/۰۶ لازم الاجراء است.
ماده ۱۴ -آئین نامه اجرائی این قانون ظرف یک ماه توسـط وزارت کار و امور اجتمـاعی و سازمان تأمین اجتماعی تهیه و به تصویب هیأت وزیران خواهد رسید.
قانون فوق مشتمل بر چهارده ماده و بیست و یک تبصره در جلسه علنی روز دوشنبه مورخ بیست و ششم شهریور ماه یکهزار و سیصد و شصت و نه مجلس شورای اسـلامی تصویب و در تاریخ ۱۳۶۹/۰۷/۱۰ به تأئید شورای نگهبان رسیده است. رئیس مجلس شورای اسلامی- مهدی کروبی